خانه‌ای زیباتر با آتریوم
در روم باستان وقتی پدرها و پدربزرگ‌ها می‌خواستند بقیه را نصیحت کنند آن‌ها را به آتریوم خانه می‌بردند تا با کمک روشنایی این فضا متوجه شوند که مخاطب با دقت به حرف‌هایشان گوش می‌دهد و شیرفهم می‌شود یا خیر. همچنین آخر هفته‌ها همه در این فضا برای صرف ناهار یا شام جمع می‌شدند.
تا اینجا شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که نگارنده با استناد به کدام منبع تاریخی این جملات را نوشته است. حقیقت این است که برای ادعاهای بالا هیچ سند معتبری وجود ندارد و نگارنده در مورد این که اصلاً رومی‌ها اهل نصیحت بوده‌اند یا آخر هفته‌ها دور هم غذا می‌خورده‌اند یا نه مطمئن نیست؛ اما ازآنجایی‌که در اسناد تاریخی آمده که رومی‌ها اولین ملتی بودند که از آتریوم در خانه‌هایشان استفاده کردند و فعالیت‌های اجتماعی مهمشان را در آن انجام می‌دادند، نگارنده حدس زده که شاید آتریوم چنین کاربردهایی هم داشته است.
نیت اصلی از نگارش سطور بالا این بود که به شما بگوید قرار است در این مقاله درباره آتریوم و دانستنی‌های مهم آن صحبت کند.
آتریوم چیست؟
اگر مقدمه را با دقت خوانده باشید احتمالاً حدس می‌زنید که تعریف آتریوم در ساختمان چیست.
اصولاً آتریوم به فضایی گفته می‌شود که در وسط ساختمان قرار گرفته و حداقل ۳ دیوار دارد. در ساختمان‌های چندطبقه این فضا از طبقه همکف تا پشت‌بام امتداد دارد و وظیفه آن بهبود روشنایی و تهویه ساختمان است.
آتریوم‌ها توانسته‌اند چند هزار سال جایگاه خود را در ترندهای دکوراسیون داخلی حفظ کنند و علاوه بر روم باستان، در کشورهای دیگر هم از آن‌ها استفاده شده است. البته آتریوم‌های فعلی تفاوت زیادی با نسخه باستانی خود دارند؛ چون معمولاً در اطراف آن‌ها شیشه کشیده می‌شود و ممکن است در بالاترین و پایین‌ترین قسمت دارای تهویه مکانیزه باشند.
همچنین از آتریوم به عنوان محلی برای نگهداری و رشد گیاهان آپارتمانی هم استفاده می‌شود.
تفاوت آتریوم و پاسیو چیست؟
در خانه‌های قدیمی فضایی به نام حیات خلوت وجود داشت که از آن به عنوان انباری، محل نگهداری گل‌وگیاه و یار کمکی آشپزخانه برای شستشوی دیگ‌ها بعد از مهمانی استفاده می‌شد. در خانه‌هایی که کمی مدرن‌تر بودند، این فضا بیشتر محلی برای نگهداری گل‌وگیاه بود و معمولاً سقف شیشه‌ای مشجر داشت و به آن پاسیو می‌گفتند.
در برخی خانه‌ها هم فضایی به نام نورگیر وجود داشت که هنوز هم از آن استفاده می‌شود. فرق پاسیو و نورگیر این بود که نورگیر ممکن بود هرجایی در سقف خانه نصب شود و هیچ الزامی وجود نداشت که فضایی اختصاصی در زیر آن وجود داشته باشد.
چیزی که آتریوم را از حیات خلوت و پاسیو جدا می‌کند، الزام به ساخت آن در وسط ساختمان است؛ درحالی‌که معمولاً حیات خلوت‌ها و پاسیوها در انتها یا یکی از کنج‌های خانه ساخته می‌شدند. همچنین آتریوم‌ها در فضاهای تجاری و اداری هم دیده می‌شوند، درحالی‌که ساخت حیات خلوت یا پاسیو در این مکان‌ها محلی از اعراب ندارد.
کاربرد آتریوم چیست؟
همان‌طور که گفتیم آتریوم‌ها فضاهای معمولاً چهارگوشی هستند که از آن‌ها برای بهبود تهویه و روشنایی ساختمان استفاده می‌شود. اسکای‌لایت‌ها در این زمینه کمک شایانی به آتریوم می‌کنند و معمولاً از آن‌ها به عنوان سقف آتریوم‌ها استفاده می‌شود. درصورتی‌که اسکای‌لایت از نوع بازشو باشد، به بهبود تهویه ساختمان هم کمک می‌کند و باعث می‌شود که هوا راحت‌تر در کل فضا جریان پیدا کند.
مخالفان آتریوم به نقاط ضعف آن مثل انتقال حریق به تمامی طبقات هنگام آتش‌سوزی و سختی گرم‌کردن فضای خانه در فصول گرم اشاره می‌کنند که در آتریوم‌های مدرن با استفاده از تجهیزات آتش‌نشانی خودکار (مثل اسپرینکلرها)، گیاهان آپارتمانی و مواد منعکس‌کننده نور در دیوارها، این نقاط ضعف برطرف شده است. استفاده از دو راهکار آخر باعث می‌شود که آتریوم در ایجاد تعادل دمایی در ساختمان نیز نقش داشته باشد.
کاربرد آتریوم در تابستان و زمستان چیست؟
ازآنجایی‌که معمولاً آتریوم در معماری پایدار و حافظ محیط‌زیست استفاده می‌شود، باید برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد ساختمان در تابستان و سرد شدن آن در زمستان راهی پیدا شود.
برای جلوگیری از اتلاف انرژی و سرد شدن ساختمان در فصول سرد، راه‌های انتقال و تبادل حرارت میان آتریوم و فضای بیرون را می‌بندند و خود ساکنان هم می‌توانند از باز کردن بازشوهای آتریوم در فصول سرد خودداری کنند. در فصل گرم هم استفاده از سایبان، تهویه‌مطبوع و اسکای‌لایت‌های بازشو باعث می‌شود که آتریوم فضای داخل ساختمان را زیاد گرم نکند.
با انواع آتریوم آشنا شوید
آتریوم‌ها بر اساس روباز بودن یا نبودن و نحوه جداسازی آن‌ها از فضای داخلی ساختمان دسته‌بندی می‌شوند.
در مورد روباز بودن یا نبودن آتریوم‌ها تنها این نکته را بدانید که از آتریوم‌های روباز بیشتر در فضاهای تجاری استفاده می‌شود و در مورد نحوه جداسازی آتریوم از فضای داخلی هم همین بس که در معماری‌های مدرن و مینیمال، دیگر از دیوارهای شیشه‌ای برای ساخت آتریوم استفاده نمی‌شود و نوع کف‌پوش یا پوشش گیاهی داخل آن، مرز آتریوم با فضای داخلی را مشخص می‌کند.
پیشنهاد می‌کنم بعد از خواندن این مطلب با انواع بالکن شیشه ای هم آشنا شوید و تاثیر بی‌نظیر آن در نمای ساختمان را تماشا کنید.
مزایای آتریوم در دکوراسیون داخلی چیست؟
استفاده از آتریوم در دکوراسیون داخلی چهار مزیت عمده دارد که ممکن است خواندن آن‌ها شما را برای استفاده از این فضا وسوسه کند:
ذخیره انرژی و برقراری تعادل دما در ساختمان
همان‌طور که در کاربردهای آتریوم شرح دادیم، درصورتی‌که تبادل دمایی میان آتریوم و فضای داخلی ساختمان قطع شود و سقف آن دارای سایبان و پوشش مناسب باشد، این فضا به غیر از روشن سازی، در ذخیره انرژی و برقراری تعادل دما در ساختمان نقش خواهد داشت. همچنین استفاده از پوشش مناسب در دیوارهای اطراف آتریوم به برقراری این مزیت کمک بزرگی می‌کند.
وجود تهویه مناسب در آتریوم، باعث می‌شود که در فصل گرم، هوای گرم ساختمان از سقف آتریوم خارج و هوای تازه از کف آن وارد ساختمان شود. در فصل سرد هم در صورت باز گذاشتن سایبان سقف، نور بیشتری وارد می‌شود و فضا را روشن‌تر می‌کند.
خلق نمای منحصربه‌فرد در دکوراسیون داخلی
حقیقت این است که در حال حاضر در کمتر خانه‌ای می‌توانید آتریوم پیدا کنید و داشتن آن هر بیننده‌ای را برای چند لحظه میخکوب می‌کند. کاربرد این نمای منحصربه‌فرد، منجر به صرفه‌جویی چشمگیر در مصرف برق و استفاده از روشنایی مصنوعی می‌شود.
اگر علاقه‌مند به سبک معماری سنتی ایرانی هم باشید می‌توانید عناصر این سبک را به آتریوم اضافه کنید و فضایی مثل حیات‌های حوض دار قدیمی داشته باشید.
ایجاد فضای مناسب برای دور هم جمع‌شدن
اگر دستتان در فضا باز است و می‌توانید آتریوم را به اندازه کافی بزرگ بسازید، می‌تواند مثل رومی‌های باستان از آن به عنوان فضایی برای دور هم جمع‌شدن هم استفاده کنید و با قرار دادن میز و صندلی در آتریوم، از مجاورت با تهویه‌مطبوع و هوای دلپذیری که توسط گل‌وگیاه ایجاد شده لذت ببرید. با قرار دادن آب‌نما و استفاده از کف‌پوش‌های مدرن هم این فضا برای دورهمی‌ها جذاب‌تر می‌شود.
در بهار و پاییز هم می‌توانید از روشنایی دلپذیر آن برای کار کردن، مطالعه و تمرکز استفاده کنید.
اضافه‌کردن طبیعت واقعی در دکوراسیون داخلی ساختمان
درصورتی‌که در آتریوم از پوشش گیاهی استفاده کنید، می‌توانید از آن برای ایجاد سبک بیوفیلیک و سبک مدرن در دکوراسیون داخلی خانه کمک بگیرید. استفاده از عناصر طبیعی و نور زیاد از پایه‌های اصلی این سبک‌های طراحی داخلی است و با داشتن آتریوم گام بلندی را به سمت نزدیک کردن دکوراسیون خانه به این سبک‌ها بر می‌دارید.
درصورتی‌که آتریوم را در مجاورت پذیرایی یا اتاق‌خواب بسازید، نور طبیعی و پوشش گیاهی داخل آن برای بهبود خلق‌وخو و سلامتی جسم و روانتان بسیار مفید خواهد بود.
حالا که صحبت از گیاهان آپارتمانی شد بد نیست کمی بیشتر درباره چیدمان گل طبیعی در پذیرایی بخوانید.
نکات مهم در مورد آتریوم؛ برای کدام فضاها مناسب‌تر است؟
پیش از اقدام به ساخت آتریوم، حتماً نکات زیر را با دقت بخوانید:
- در آپارتمان‌ها بهتر است زمان‌بندی مشخصی برای استفاده از آتریوم وجود داشته باشد تا از ایجاد سوءتفاهم جلوگیری شود.
- آتریوم برای فضاهای کلاسیک و سنتی چندان مناسب نیست و برای داشتن آن باید به فکر تعویض دکوراسیون کلاسیک با مدرن و بیوفیلیک باشید.
- یکی از مشکلات آتریوم، به خطر انداختن فضای خصوصی اهالی ساختمان است و پیش از ساخت آن باید به فکر تمهیداتی برای جلوگیری از این اتفاق باشید.
- آتریوم چیدمان فضای اطراف را با چالش مواجه می‌کند و طراحی‌های خاص را می‌طلبد. همچنین فضای اطراف آن باید تا حد امکان خلوت باشد تا آتریوم جلوه لازم را داشته باشد.
مهم‌ترین نکات طراحی و اجرای آتریوم چیست؟
رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند تا بیشترین بهره را از مزایای آتریوم ببرید:
- بهتر است آتریوم در قسمت جنوبی ساختمان ساخته شود، چون این قسمت بهره بیشتری از نور طبیعی دارد.
- فضای بالای آتریوم باید به هوای آزاد راه داشته باشد.
- حتماً در سقف آن از اسکای‌لایت‌های متحرک یا بازشو و سایبان‌های دارای رنگ روشن استفاده کنید.
- آتریوم‌ها می‌توانند در فضای مشاع ساختمان و حتی در راه‌پله‌ها ساخته شوند تا استفاده از نور مصنوعی در این فضاها کاهش پیدا کند و در مصرف برق صرفه‌جویی شود.
- حتماً طراحی و ساخت آتریوم را به یک تیم حرفه‌ای و دارای رزومه قوی بسپارید.
- عایق کردن فضای بین آتریوم و داخل ساختمان برای جلوگیری از اتلاف انرژی ضروری است.
در انتها هم یادتان باشد که استفاده از آتریوم انعطاف‌پذیری در طراحی و خلوت کردن دکوراسیون داخلی خانه را می‌طلبد، چون زمانی که می‌خواهید از نور طبیعی و هوای بیرون حداکثر بهره را ببرید باید تا حد امکان از شلوغ کردن خانه خودداری کنید تا موانع روشنایی و گردش هوا کمتر شود.