کیوسک تلفن از کاربرد تا نماد

مبلمان شهری چیست؟

برای بیشتر دانستن در مورد فضای شهری و به طور ویژه «مبلمان شهری» شاید بد نباشد تعریف شهرداری تهران از آن را بخوانیم: «مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیاء، دستگاه‌ها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری گفته می‌شود که چون در شهر و خیابان و در کل در فضای باز نصب شده‌اند و استفاده عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده‌اند.»

پس وقتی از مبلمان شهری حرف می ‌زنیم لزوما منظورمان یک کاناپه راحت و چرمی وسط شهر برای استراحت بعد از یک روز شلوغ کاری نیست (اما چه خوب می ‎‌شد اگر بود!). از نظر روانی، هرچه یک شهر بیشتر عناصر مخصوص به خودش را داشته باشد که در هیچ شهر دیگری پیدا نمی شود بیشتر حس تعلق و خوشحالی به ساکنانش می دهد. مثلا طاووسِ معروف شیراز، اتوبوس های قرمز لندن یا مجسمه گاو در نیویورک.

وقتی می توانید بگویید یک شهر را می شناسید که به نمادهایش مسلط هستید، در جریان تغییر مجسمه ها، چیدمان ها و حتی نیمکت هایش قرار دارید و خوب می دانید وقتی از یک خیابان به دیگری می پیچید چه چیزی در انتظار شماست. یکی از معروف‌ترین المان‌های این دسته از اشیاء به یاد ماندنی، کیوسک های تلفن هستند.

کیوسک قرمز تلفن لندن

معروفترین کیوسک تلفن جهان کیوسک لندن است. این کیوسک که به جعبه قرمز تلفن هم معروف است و از هر ده انگلیسی نفر جاکلیدی یا گردنبندش را توی خانه دارند، توسط سر گیلز گیلبرت اسکات (Giles Gilbert Scott) طراحی شده. پدر و برادارن اسکات نیز مانند خودش معمار بودند و او پیش از طراحی کیوسک تلفن برای معماری کلیسای جامع لیورپول که در اول جوانی و بیت و دو سالگی آن را طراحی کرد، به شهرت خوبی دست پیدا کرده بود. او در این اثر -که بعدتر مقبره اش نیز آنجا قرار گرفت- و البته پروژه های بعدی اش تلاش می کرد سبک سنتی گوتیک را با مدرنیسم تلفیق کند. کتابخانه دانشگاه کمبریج نیز از آثار برجسته دیگر اسکات است.

شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که چرا قرمز؟ جواب خیلی ساده است: برای این که بتوان آن را میان جمعیت و سازه های شهری، تشخیص داد. از سال ۱۹۲۶ لایه بیرونی کیوسک با یک تاج تزئین شد که نمادی از سلطنت انگلستان است. این کیوسک معمولا به عنوان نمادی از فرهنگ انگلستان در سراسر دنیا شناخته می شود و همچنین در سال ۲۰۱۲ یکی از ده طراحی برتر جهان بود.

جالب است بدانید که کیوسک تلفن لندن علاوه بر لندن در خیابان های مالت، برمودا و گیبرالتار نیز حضور داشته است. با این که در این سال ها تعداد این کیوسک ها کم تر از گذشته شده اما این نماد سنتی شهر لندن هنوز در بسیاری از نقاط جهان دیده می شود. در همین تهران خودمان هم در دکوراسیون و طراحی داخلی بسیاری از اماکن، از کافه گرفته تا فروشگاه و هتل می توانید مدل آن را در ابعاد و اندازه های مختلف ببینید.

این کیوسک که از مدل K1 تا K8 آن در سال‌ های دهه بیست تولید شدند در استرالیا هم نمونه دارد. همچنین در آمریکا و دانشگاه اوکلاهاما نیز هنوز واقعا به عنوان تلفن عمومی خدمات ارائه می کنند. کیوسک قرمز انگلیسی الهام بخش کارهای هنری هم بوده است. دیوید ماخ (David Mach) مجسمه ساز ایرلندی، سازه های چیدمانی مجموعه «از رده خارج» را در سال ۱۹۸۹ در لندن ارائه کرد. این مجموعه شامل یک ردیف دوازده تایی جعبه تلفن مدل K6 بود. اولین جعبه صاف ایستاده بود و بقیه آن ها دومینویی روی هم افتاده بودند. در اصل قرار بود آخرین تلفنی که صاف ایستاده کار کند و یک تلفن سالم داخل خودش داشته باشد.

در سال ۲۰۱۲، گروه مخابراتی بریتیش تله کام ۲۵ سالگی خیریه تلفنی چایدلاین را با سفارش طراحی این جعبه های تلفن جشن گرفت. این گروه به طراحان سفارش داد تا نمونه های مدل K6 را در سایز واقعی بسازند و تزئین کنند. این جعبه تلفن ها در سر تا سر شهر لندن به نمایش درآمدند و بعد به مجموعه ها و گالری های هنری رفتند.

تاریخچه کیوسک تلفن

اولین کیوسک تلفن عمومی در جهان در سال ۱۸۸۱ در برلین افتتاح شد. آلمانی ها برای استفاده از این تلفن باید بلیط هایی کاغذی می خریدند. اما ۸ سال بعد سکه جایگزین بلیط شد. شبکه ملی تلفن عمومی های لندن نیز سال ۱۹۲۰ افتتاح شد و خیلی زود هر کشوری که تلفن به آن رسیده بود به تلفن عمومی هم مجهز شد تا زمانی که کارتها جای سکه ها را گرفتند. با اختراع تلفن همراه و نفوذ آن اما تلفن های عمومی هم از کار افتادند. استرالیا، بلژیک و دانمارک از جمله کشورهایی هستند که به طور کامل شبکه تلفن عمومی را قطع کردند. طی دو سه دهه اولِ ظهور تلفن عمومی طراحی آننیز به مرور کامل و کاملتر شد تا آنجا که یک تلفن و پایه به مرور تبدیل شد به یک یک باکس و محوطه کاملا بسته برای حفظ حریم خصوصی که پنجره داشت و نشیمن و حتی دفترچه تلفن و کاغذ و قلم در آن تعبیه شده بود.

کیوسک تلفن در ایران

در ایران کیوسک تلفن عمومی برای اولین بار در دهه چهل پا به خیابان های تهران گذاشتند. کیوسک های زردی که هنوز هم خیلی از ما می توانیم صدای ضرب دو ریالی ها بر روی شیشه آن را به یاد بیاوریم. کیوسک تلفن در ایران طولانی ترین صف ها پشت خود را اما در سال های اولیه بعد از انقلاب و در دوران جنگ دیده است. این کیوسک ها در سال ۱۳۷۹ جای خود را به نمونه های مدرن تر دادند که برای استفاده از آن ها کارت جایگزین سکه شد. با گسترش استفاده از تلفن همراه در دهه اخیر تعداد کیوسک های تلفن در شهرهای ایران نیز به شدت کاهش یافته است. هر چند نمونه هایی از کیوسک های تلفن قدیمی زرد رنگ به صورت نمادین در برخی از خیابان های تهران هنوز حضور دارند.