چگونه بهترین فرش دستباف را بخریم؟ + جدول راهنمای تخصصی
فرش دستباف به‌عنوان نماد فرهنگ و هنرِ ایران‌زمین، جلوه‌ای باشکوه به یک خانه اصیل ایرانی می‌دهد. فرآیند انتخاب و خرید این کالای لوکس و گران‌قیمت باید پس از پرس‌وجو و شناخت کافی انجام شود. در این مطلب تلاش کرده‌ایم به‌تمامی سوالات احتمالی شما پیش از خرید فرش دستباف پاسخ داده و یک راهنمایی سودبخش برای این خرید گران‌بها ارائه دهیم؛ پس تا انتهای مطلب با دقت بالا همراه ما باشید.
با انواع فرش دستباف آشنا شوید
همه ما کم‌وبیش با اسامی انواع مختلف فرش آشنا هستیم. برای شناخت دقیق‌تر فرشهای دستباف بهتر است با انواع و دستهبندی آن‌ها آشنا شویم. هر یک از فرشهای دستباف بر اساس مشخصاتی مثل طرح و شهر بافنده، ابعاد، جنس و سایر ویژگیها به انواع مختلفی تقسیمبندی میشود. در ادامه در مورد مهم‌ترین معیارهایی که پیش از خرید این کالا باید مدنظر قرار دهید، توضیح داده‌ایم:
- انواع طرحهای محبوب فرشهای دستباف
- انواع فرش دستباف بر اساس اندازه
- انواع فرش دستباف از نظر جنس
معرفی طرحهای محبوب فرشهای دستباف
هر یک از شهرهای ایران که در تولید فرش دستباف سرآمد هستند، طرح و نقش مخصوصی را در هنگام بافت به کار می‌برند. این تنوع کم‌نظیر فرش دستباف مدرن تا سنتی در کشور، توجه هنردوستان بسیاری را از سراسر دنیا به خود جلب کرده است. در این بخش مشهورترین فرشهای ایرانی را از لحاظ طرح و شهر بافنده معرفی خواهیم کرد.
فرش دستباف تبریز
فرش دستباف تبریز با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال، نشانی از ریشه‌دار بودنِ این هنر نزد ایرانیان است. تبریزی‌ها برای بافت این نوع فرش از پشم و ابریشم استفاده می‌کنند. استفاده از رنگ‌های زنده، نقش‌های ظریف و استحکام فرش تبریز شهرت جهانی دارد. این محصول صادراتی جزو پرفروش‌ترین و گرانقیمتترین انواع فرش دستباف ایرانی به حساب می‌آید.
فرش دستباف کرمان
فرش دستباف کرمان برگ زرینی از هنر مردمان جنوب شرق کشور است که از دیرباز تا کنون در سطح بین‌المللی درخشیده است. حتماً جمله معروف فلانی مثل قالی کرمان می‌ماند را بارها شنیده‌اید، این جمله در خطاب به کسانی به کار می‌رود که با گذشت زمان هنوز هم طراوت و جذابیت خود را حفظ کرده‌اند. فرش دستبافت کرمان هم از آن دسته فرش‌هایی است که روزبه‌روز قیمتی‌تر میشود.
طرح و نقش فرش دستباف کرمان از طبیعت الهام گرفته شده و تنوع طیف رنگی به‌کاررفته و ریزه‌کاری‌های ظریف آن شهره عام و خاص است. این فرش در طرحهای متفاوتی مثل گلدانی، قاب قرآنی، بته‌ای، سبزی‌کار، درختی، افشانه‌ای و … بافته میشود که طرح گلدانی یادگار شکوفایی هنر فرش‌بافی در عصر صفویان است.
فرش دستباف کاشان
شهر کاشان دیگر شهر تولیدکننده انواع فرشهای دستبافت است که نمونه های صادراتی آن، مرغوب‌ترین انواع فرش ایرانی را به جهانیان معرفی می‌کند. محققان قدمت اولیه این فرش دستباف ایرانی را به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی نسبت می‌دهند.
مواد به‌کاررفته برای بافت این فرش شامل ابریشم، پنبه و پشم است که با رنگ‌های طبیعی در هم می‌آمیزند و آثار خیره‌کننده‌ای را خلق می‌کنند. شهر کاشان به‌عنوان مهد رنگرزی فرش جهان تنوع بسیار خوبی را از نظر رنگ به فرشهای دستباف هدیه می‌دهد؛ از جمله این رنگ‌ها می‌توان به آبی الماسی، سبز مله‌ای، کرم، دوغی و … اشاره کرد.
فرش دستباف اصفهان
حیف است که حرف از دنیای خوش رنگ و لعاب هنر به میان بیاید و نصف جهان را از یاد ببریم. فرشهای دستباف اصفهانی هم دیگر شاهکار عصر صفوی هستند که طرح اصلی آن‌ها کمتر دچار تغییر شده و هنوز همان سادگی گذشته را با خود یدک می‌کشد.
نقوش اسلیمی، لچک و ترنج همراه وفادار فرش دستباف اصفهان است که دقت و ظرافت مثال‌زدنی هنرمندان فرش‌باف را به نمایش می‌گذارد. همچنین طرحهای گردان، طرح شکارگاه، افشان، گلدانی، گردش ساقه‌های ختایی و الهام از کاشی‌کاری‌های بناهایی مثل مسجد شیخ لطف‌الله از مشخصه‌های بسیاری از فرشهای دستباف اصفهانی است.
فرش دستباف نایین
فرش دستباف نایین ازجمله فرش‌هایی است که باکیفیتترین پشم و کرک در بافت آن استفاده میشود. این فرش به دلیل ظرافت و درعین‌حال دوام عالی، بسیار پرطرف‌دار است. حاشیه سفید بافته شده از ابریشم، نقش‌های اسلیمی، طرح شاه‌عباسی، نقوش سنتی مثل لچک و ترنج از مشخصه‌های بارز فرش نایین قلمداد میشود.
قالی‌بافی پیشه متداولی در شهر نایین است، پس بعید نیست به همت دستان چیره‌دست و توانای هنرمندان این شهر دل‌نوازترین انواع فرش دستباف ایرانی تولید شود و البته به همین دلیل است که فرش نایین دقیق‌ترین و کم خطاترین بافت را در میان انواع فرش دستباف دارد.
فرش دستباف قم
بافندگی فرش دستباف در قم نسبت به سایر شهرهای صاحب‌نام در این عرصه، نوظهورتر است. این فرش در ابتدا شهرت چندانی نداشت؛ اما با پیشرفتی که به‌مرورزمان به دست آورد جای خود را در صنعت فرش به‌خوبی باز کرد.
استفاده از ابریشم خالص در فرشهای دستباف قم آن را در شمار جذابترین و البته گرانقیمتترین انواع فرش دستباف قرار داده است. این فرش نظم بینظیری در پیادهسازی طرحهای پرکار دارد و متوسط تعداد رجهای آن از میزان استاندارد بالاتر است، به همین دلیل ازجمله باکیفیتترین انواع فرش محسوب میشود.
مهم‌ترین طرح‌هایی که در فرش دستباف قم به کار رفته می‌توان به ظن السلطانی، محرمات، شاه‌عباسی لچک و ترنج، شاه‌عباسی افشان، محرابی گل فرنگ، شکارگاه، بته‌ای، ترنجی کف ساده، هندسی جوشقانی و … اشاره کرد.
فرش دستباف ساروق
این نوع فرش در شمار ریزبافت‌ترین انواع فرش دستباف قرار می‌گیرد.
پرزهای بسیار کوتاه ظاهر بسیار تختی را در نمای فرش ساروق ایجاد می‌کند که از این نظر بسیار متفاوت از سایر انواع فرش دستباف است. فرش ساروق به‌ویژه در گذشته بیشتر به‌عنوان تابلوفرش مورداستفاده قرار می‌گرفت.
در تولید فرش ساروق از طرحهای به نسبت متفاوت‌تری مثل مرغ و ماهی، پیچ اروپایی، ترنج با گل و جانور، مستوفی استفاده میشود. همین‌طور رنگ‌های طبیعی تیره مثل لاجوردی، سرمه‌ای، بلوطی، بژ، آبی، لاکی، گلی، کرم و استفاده از الیاف حیوانی در بافت این نوع فرش بسیار رواج دارد.
فرش دستباف سلطان‌آباد
بیش از صد سال پیش فرش دستباف سلطان‌آباد موردتوجه بازرگانان و طراحان اروپایی قرار گرفت و این موضوع پیشرفت‌های بسیاری را برای صنعت فرش‌بافی این شهر به همراه داشت. جلب‌توجه اروپاییان به فرش سلطان‌آباد زمینه را برای طراحی فرش دستباف مدرن فراهم کرد و کیفیت آن را تا حد بسیار مطلوبی افزایش داد.
نقشه‌های فرش سلطان‌آباد بیشتر شامل طرحهای گل ریز و لیلیان، افشان، جنگلی، چک ترنج، شاه‌عباسی، شکارگاه، شیخ صفی، اسلیمی، درختی و پیچ، شاخ‌بزی، گل حنا، مستوفی و تک بته است.
کسانی که از تلفیق سنت و مدرنیته استقبال می‌کنند می‌توانند با خیال راحت از فرش سلطان‌آباد در چیدمان اروپایی منزل خود بهره ببرند، چراکه این فرش دستباف مدرن بیشترین هماهنگی را با دکورهای امروزی دارد.
انواع فرش دستباف بر اساس اندازه
زمانی که اقدام به خرید فرش دستباف می‌کنید، قطعاً ابعاد فرش معیار بسیار مهم و تاثیرگذاری در این فرایند است. جالب است بدانید انواع فرش دستباف بر اساس ابعادی که بافته می‌شوند در دسته‌های مشخصی طبقه‌بندی می‌شوند که با کمک جدول زیر می‌توانید راهنمایی لازم را کسب کنید.
| اندازه انواع فرش
|
ابعاد | نکات مهم خرید انواع فرش دستباف از نظر اندازه |
| قالی | در ابعاد ۶، ۹، ۱۲، ۲۴ متری بافته میشود. | قالی‌های ۹ و ۱۲ متری بیشترین محبوبیت را برای خرید دارند؛ زیرا برای تغییر دکوراسیون و چیدمان در متراژهای کوچک تا بزرگ منزل انعطاف بیشتری نشان می‌دهند. |
| قالیچه | ابعاد قالیچه‌ها معمولاً کمتر از ۴ متر بوده و به دو شکل سجاده‌ای (دو ذرعی) در اندازه ۲.۲۰×۱.۴۰ یا پرده‌ای در ابعاد ۲.۵×۱.۵ بافته می‌شوند. | مناسب برای جلوی تلویزیون و مبلمان
مناسب برای اتاق‌خواب کف سرامیک همچنین پهن کردن یک قالیچه دستباف در صورت چیدمان گرد مبلمان، زیبایی منزل را دوچندان می‌کند. |
| کلّگی | انواع کلّگی در ابعاد ۳×۵/۱، ۳×۷/۱ و ۷/۳×۲ متری موجود هستند. | انواع کلّگی به شکل دایره، بیضی، مستطیل و مربع بافته می‌شوند.
این اندازه مناسب برای راهرو، آشپزخانه، اتاق‌خواب و نیز تابلوفرش است. |
| کناره | کناره‌ها معمولاً به طول ۳ تا ۱۰ متر و عرض ۰٫۵ تا ۱٫۷۰ بافته می‌شوند. | کناره‌ها برای راهرو ها و بخش‌های بدون فرش منزل به کار می‌روند. |
| ذرع و نیم | ابعاد معمول برای ذرع و نیم ۱.۵×۱.۴۰ و ۱.۶۰×۱.۱۰ است. | ذرع و نیم کمی از پادری بزرگ‌تر است اما می‌توان آن را در یک اتاق‌خواب کوچک یا پادری استفاده کرد.
همین‌طور می‌توان از آن به‌عنوان تابلوفرش هم استفاده کرد. |
| ذرع و چاک | این نوع در اندازه ۱.۳۰×۰.۸۰ بافته میشود. | کاربرد آن مشابه ذرع و نیم است. |
| پشتی | مساحتی کمتر از یک مترمربع دارند. | این روزها پشتی کاربردِ سابق خود را از دست داده است و بیشتر در منازل قدیمی و سنتی به‌عنوان تکیه‌گاه به کار می‌رود. |
| پادری | کوچک‌ترین فرش دستباف است که می‌توان آن را در اندازه‌های مختلف و به اندازه چارچوب سفارش داد. | برای پاگرد و جلوی درب‌های منزل استفاده میشود. |
انواع فرش دستباف از نظر جنس
به‌کاربردن ابریشم خالص، پنبه، الیاف تهیه شده از حیوانات مثل پشم، کرک و استفاده از رنگ‌های طبیعی از ویژگی‌های مهم فرشهای دستباف ایرانی است که در این بخش تفاوت هر یک از این جنس‌ها را بررسی کرده‌ایم.
فرش دستباف پشمی
این نوع فرش پرزهایی از جنس پشمِ گوسفند و پنبه دارد و گرمای بسیار دلپذیری را به پاها منتقل می‌کند؛ بنابراین این نوع فرش دستباف برای مناطق سردسیر و فصل زمستان موهبت بزرگی به شمار می‌رود.
انواع عشایریِ این نوع فرش تماماً از جنس پشم است و معمولاً پنبه در بافت آن به کار نمی‌رود. در بافت فرش دستباف ترکمن هم از پشم شتر استفاده میشود، این فرش برای افراد سالمند که از درد پا رنج می‌برند دارای خاصیت تسکین‌بخشی است.
فرش دستباف کرکی
همان‌طور که از نام آن مشخص است، تاروپود آن از جنس کرک بوده و نرم‌تر از انواع پشمی به نظر می‌رسد.
فرش دستباف ابریشم
لطافت این فرش بسیار خاص و چشم‌نواز است. فرش تمام ابریشم نفیس‌ترین و گران‌ترین نوع فرش دستباف بوده که چله و پرزهای آن به‌طور کامل از جنس ابریشم بافته میشود. ظرافت تارهای ابریشمین، بافت این فرش را دشوارتر از سایر انواع فرش می‌کند.
فرش دستباف گل‌ابریشم
بیشترین مواد اولیه به‌کاررفته در فرش گل‌ابریشم از پشم و پنبه تشکیل میشود؛ اما حاشیه، نقش‌ها و چله این فرش از جنس ابریشم است. این موضوع باعث میشود این فرش، نسبت به فرش دستبافِ تمام ابریشم قیمت مناسب‌تری داشته باشد.
فرش دستباف کف ابریشم
در این نوع فرش در قسمت زمینه از پرز ابریشمی و برای بافت گل‌ها از نخ ابریشم مرغوب استفاده میشود.
فرش دستباف سوف
این نوع فرش خاص معمولاً زمینه‌ای با دو نوع پود ضخیم و نازک دارد؛ اما نقش‌های برجسته‌ای از گل‌وبوته به آن جلوه زیبایی می‌دهد. این فرش که نمایی فانتزی و متفاوت دارد می‌تواند برای اتاق‌خواب انتخاب شود که برخلاف تصور بسیاری از افراد پس از هر بار شستشو برجستگی نقش‌هایش به حالت اولیه باز می‌گردد.
ویژگی‌های بارز فرش دستباف ایرانی
از ارزش هنری و کیفیت فرشهای دستباف که بگذریم، به ویژگی‌های دیگری از فرش دستباف ایرانی برمی‌خوریم که قیمت بالای آن هم از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر میشود.
- اول‌ازهمه اینکه فرش دستباف با گذشت زمان ارزش بیشتری پیدا می‌کند، به‌قول‌معروف قالی پا خورده، باارزش‌تر هم میشود. پس مبلغ بیشتری که در ابتدای خرید فرش دستباف نسبت به نوع ماشینی پرداخت میشود، بیشتر از اینکه هزینه باشد نوعی سرمایه‌گذاری محسوب میشود.
- به دلیل وجود الیاف طبیعی در بافت، انواع فرش دستباف دمای متعادلی را در هر دو فصل زمستان و تابستان به پا منتقل می‌کنند؛ به‌طوری‌که در زمستان گرم و در تابستان خنک هستند.
- چون در بافت این فرش از مواد پلاستیکی استفاده نمی‌شود و مواد اولیه آن‌ها شامل الیاف طبیعی است، به هنگام راه رفتن روی فرش الکتریسیته ساکن و حساسیت ایجاد نمی‌شود.
- به دلیل استفاده از رنگ‌های طبیعی، این نوع فرش در گذر زمان و به‌خاطر شستشو تغییر رنگ نمی‌دهد.
مهم‌ترین نکات در انتخاب فرش دستباف
- برای خرید فرش دستباف برای بخش‌های پرتردد خانه سعی کنید از انواع بادوام‌تر و رنگ‌های چرک‌تاب‌تر استفاده کنید. ازآنجایی‌که فرش دستباف ابریشم بسیار گران است بهتر است برای بخش‌هایی از منزل استفاده شود که اصطلاحاً پاخور کمتری دارد.
- در هنگام خرید به‌تمامی بخش‌های فرش، به‌ویژه حاشیه‌ها دقت کنید تا اثری از پارگی، رطوبت‌زدگی، لکه، سایش، پوسیدگی یا زدگی وجود نداشته باشد.
- موقع خرید یک دستمال نمدار را روی گوشه‌ای از فرش بکشید، اگر رنگ پس داد می‌توان گفت برای رنگرزی این فرش از رنگ مصنوعی استفاده شده است و باید در خرید آن تجدیدنظر کنید!
- اگر تصمیم به خرید فرش دست‌دوم دارید، قسمت‌های مختلف را به‌خوبی نگاه کنید تا اثری از رفو شدن مشاهده نشود. بخش‌های رفوشده سفت‌تر از بافت کلی فرش هستند و با بررسی پشت فرش قابل‌تشخیص است.
- اگرچه انتخاب طرح فرش دستباف موضوعی کاملاً سلیقه‌ای است؛ اما پیشنهاد ما این است چنانچه فضای کلاسیک یا سنتی را می‌پسندید از طرح‌هایی مثل اسلیمی، شاه‌عباسی، لچک و ترنج استفاده کنید. اگر هم دوست دارید منزل خود را به شکل مدرن‌تر طراحی کنید بسته به تم رنگی منزل از انواع فرش دستباف مدرن با اشکال هندسی خلوت‌تر بهره بگیرید.
- دقت کنید هرچه بافت فرش ریزتر و تراکم گره‌ها بیشتر باشد، کیفیت فرش نسبت به انواع درشت‌بافت بیشتر است. پس در هنگام انتخاب میزان گره و رج‌شمار را از فروشنده جویا شوید.
- برای خرید فرش دستباف حتماً به فروشندگان معتبر مراجعه کنید.
سخن آخر
حالا که با مشخصات انواع فرش دستباف مدرن و سنتی آشنا شدید، می‌توانید آگاهانه‌تر برای خرید و چیدمان منزل خود اقدام کنید. در آخر اینکه سعی کنید روش صحیح نگهداری از فرش دستباف را بدانید تا به بهترین شکل ممکن از این کالای گران‌بها نگهداری کنید.
اطلاعات شما در مورد فرش کامل نیست زیرا فرش چالشتر چهارمحال وبختیاری که قدمت دیرینه دارد نقشه ها وطرحهای قالی چالشتری از زمان صفویه است فرشهای شهرکرد وفرخشهر هم هستند ولی قالی چالشتری شهرت جهانی دارد با طرحهای خشتی قاب سماوری ترنج بی بی بافت لطفا تحقیقی دراین مورد بکنید
سلام دوست گرامی
با تشکر از نظر تخصصی شما
باعث افتخار ماست که با این هنر منطقه چالشتر به کمک شما مخاطب عزیز آشنا شدیم.