خانه را مطابق با مزاج خودتان بچینید
اغلب بحث‌های مرتبط با مزاج سرد و گرم را برای بهبود رژیم غذایی دنبال می‌کنیم؛ اما تا به حال فکر کرده‌اید که انواع مزاج، غیر از رژیم غذایی بر ابعاد دیگر زندگی ما تاثیر دارد یا خیر؟
اجازه دهید به‌عنوان یک متخصص معماری داخلی کمی از تاثیر مزاج بر چیدمان خانه و طراحی دکوراسیون داخلی صحبت کنم.
مزاج و طبع افراد بر گرایش آن‌ها به ویژگیهای معماری و دکوراسیون موثر است.
برای توضیح این واقعیت به زبان ساده‌تر لازم است بگویم که: افراد با مزاج گرم به نور، طبیعت، رطوبت و رنگهای شاد گرایش بیشتری دارند؛ اما هر چه میزان گرمی در مزاج کمتر شود، دقت و حوصله افراد بیشتر میشود.
حتما در کنار مزاج سرد و گرم، با مفهوم تر و خشکی در مزاج آشنا هستید. کاهش رطوبت مزاجی، حساسیت بالاتر به صدا، تمایل بیشتر به رطوبت و رعایت اصول محرمیت را به همراه دارد. در مقابل افزایش رطوبت در مزاج باعث گرایش بیشتر به فضاهای دل‌باز میشود.
بحث تاثیر مزاج بر دکوراسیون به همین چند خط محدود نمی‌شود. برای اینکه بیشتر از انواع مزاج و تاثیر آن‌ها بر ویژگیهای محیطی بدانید بهتر است با دقت و تمرکز، من را همراهی کنید.
مزاج بر نظر فرد برای چیدمان خانه تاثیر دارد؟
همه ما بر اساس نوع مزاج، ویژگیهای خلقی و رفتاری مختلفی داریم. این ویژگیهای متفاوت جسمی و روحی در گروههای مزاجی مختلف باعث گرایشهای متنوع بهسمت ویژگیهای معماری و فضا میشود.
همان‌طور که می‌دانید وظیفه معمار و به‌طور کلی معماری، طراحی فضا با هدف تامین آسایش انسان است؛ پس در معماری، شناخت تفاوت‌های انسانی حتی از بعد تفاوت‌های مزاج اهمیت دارد. متاسفانه در زمینه ارتباط مستقیم مزاج با معماری، مطالعات کمی انجام شده است و شاید به‌همین دلیل است که چندان با تاثیر انواع مزاج بر ویژگیهای فضای مطلوب آشنا نیستیم.
اجازه دهید کمی از بحث مزاج فاصله بگیریم و درباره ارتباط انسان با محیط صحبت کنیم.
محققین معتقدند که خط نازکی بین ما و محیط اطرافمان وجود دارد. خطی که ما مدام تلاش می‌کنیم بین کسی که هستیم و جایی که زندگی می‌کنیم، بکشیم.
از آنجا که معماری به‌دنبال تامین آسایش فرد در یک فضا و محیط است، پس لازم است معنای راحتی را بررسی کنیم.
کلود پینئو در مقاله‌ای به نام «معنای روانشناسانه راحتی» این مفهوم را وابسته به ایده هر فرد از کلمه راحتی می‌داند که این فاکتور نیز وابسته به رضایت فرد است.
می‌دانیم رضایت انسان از فاکتورهایی نظیر نور، حریم خصوصی، رنگ و فاکتورهای دیگر متفاوت است؛ بنابراین شناخت کامل روحی و خلقی انسان‌ها می‌تواند به طراحی خانه با شرط جلب رضایت و تحقق راحتی آن‌ها کمک کند.
با مفهوم مزاج و انواع آن آشنا هستید؟
مزاج یکی از مفاهیم کلیدی است که از یک سو در پزشکی و طبیعیات قدیم و از طرف دیگر در مباحث فلسفی به ویژه در حوزه نفس‌شناسی، نقش مهمی ایفا کرده است. امروزه نیز شناخت طبع و مزاج یکی از راه‌های شناخت ویژگیهای جسمی و روحی خود و دیگران است.
اعتقاد به مزاج از دیرباز میان طبیبان از یک سو و فلاسفه و متکلمان از سوی دیگر رایج بوده است. سقراط، حکیم بزرگ یونانی همه خوراکی‌ها را در چهار دسته گرم، سرد، خشک و تر دسته‌بندی کرد و معتقد بود که سلامتی در گرو حفظ تعادل در این چهار دسته است.
بررسی ۹ مزاج اصلی انسان
قرن‌ها بعد، ابن‌سینا دانشمند بزرگ ایرانی، یافته‌های حکیمان قدیم در این زمینه را نظم بخشید و به همراه نظریات و یافته‌های خود در کتابی به نام «قانون» بیان کرد.
ابن‌سینا در این کتاب انواع مزاج را به ۹ دسته تقسیم کرده است که عبارت‌اند از:
- سرد، گرم، تر، خشک (مزاجهای مفرد)
- سرد و تر، سرد و خشک، گرم و تر، گرم و خشک (مزاجهای مرکب)
- مزاج معتدل
در گذشته اعتقاد بر این بود که مزاج معتدل حقیقی به طور مطلق وجود ندارد و هر کس کم‌وبیش، گرفتار غلبه یکی از این مزاج‌هاست؛ بنابراین مزاج کاملاً معتدل و مزاجهای مفرد به ندرت یافت میشود و مزاجهای رایج همان مزاجهای مرکب‌اند که شامل مزاج صفراوی یا گرم و خشک، دَمَوی یا گرم و تر، بلغمی یا سرد و تر و سودایی یا سرد و خشک میشوند.
بر این اساس، می‌توان افراد را در دو دسته کلی دسته‌بندی کرد:
- سرد مزاج: مزاجهای سرد، سرد و تر، سرد و خشک
- گرم مزاج: مزاجهای گرم، گرم و تر، گرم و خشک
آیا مزاج‌شناسی در طراحی دکوراسیون داخلی و چیدمان فضا به معمارها کمک می‌کند؟
در بالا مفصل توضیح دادم که نوع مزاج هر فرد هم بر جسم و هم بر خلق‌وخوی او تاثیر دارد. در توضیح مفهوم راحتی هم تاکید بر این بود که هر فرد بر اساس نظر و ایده‌ای که نسبت به شرایط محیطی دارد، می‌تواند میزان راحتی خود در آن محیط را ارزیابی کند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که اگر طراحی دکوراسیون و چیدمان خانه با در نظر گرفتن تفاوت‌های مزاجی افراد و تمایل و گرایشهای هر مزاج بر عوامل محیطی باشد، طراحی دکوراسیون داخلی موفق‌تر خواهد بود.
یافته‌های یک پژوهش نشان داده است که مزاجهای مختلف گرایشهای متفاوتی نسبت به یک بنای سنتی دارند و هر چه عنصر گرمی و خشکی مزاج افراد بیشتر شود، واکنش بهتری نسبت به یک بنای سنتی از خود بروز می‌دهند.
بعد از اثبات تاثیر نوع مزاج بر چیدمان و طراحی دکوراسیون داخلی باید با تمایل هر نوع از مزاج‌ها بر ویژگیهای فضا آشنا شویم تا بتوانیم محیطی راحت‌تر برای خود ایجاد کنیم.
تاثیر رنگ دیوارها بر مزاج انسان
تفاوت دو کیفیت مزاجی «تری-خشکی» و «گرمی-سردی» که موجب تمایز گروههای مزاجی میشود می‌تواند بر تمایل و گرایش افراد نسبت به ویژگیهای فضا و دکوراسیون آن تاثیر بگذارد.
به‌عنوان‌مثال بهتر است در رنگ‌آمیزی فضا از رنگهای موافق تعدیل مزاج استفاده شود؛ یعنی برای فردی با مزاج سرد، از رنگهای گرم و روشن استفاده کنید و برای افراد گرم مزاج هنگام انتخاب رنگ دیوارها به‌سراغ رنگهای سرد مانند سفید استخوانی بروید.
توصیه میکنم برای همه گروههای مزاجی از رنگ سیاه، خاکستری و سورمهای کمتر استفاده کنید؛ چون این رنگها باعث تیرگی فضا و غلبه سودا میشوند.
حواستان باشد که نباید دائماً در معرض رنگ مربوط به مزاجمان قرار بگیریم؛ زیرا موجب غلبه اخلاط در آن‌ها میشود. به‌عنوان‌مثال اگر افراد با طبع گرم و خشک در معرض رنگ‌هایی با مزاج گرم و خشک مانند زرد و قهوه‌ای روشن قرار گیرند، بعد از مدتی فرد دچار غلبه صفرا میشود.
استفاده از رنگهای شاد و روشن برای مزاجهای گرم
بد نیست در ادامه بحث رنگ و نوع مزاج، کمی از رنگهای شاد صحبت کنیم.
همچنین با افزایش گرمای مزاج تمایل به استفاده از رنگهای شاد و روشن در محیط خانه یا مبلمان و چیدمان فضا بیشتر میشود. دیدن رنگهای شاد در گوشه و کنار خانه همان اندازه انسان را به وجد می‌آورد که حضور در طبیعت؛ در واقع افراد با مزاج گرم بیشتر از گروههای دیگر طرفدار طبیعت هستند و به‌همین دلیل سعی دارند بخشی از فضای خانه یا محل کار خود را به فضای سبز و نگهداری گیاه اختصاص دهند.
تمایل گرم مزاج‌ها به فضاهای پرنور
هر چه مزاج افراد گرم‌تر باشد تمایل آن‌ها به فضاهای پرنور نسبت به افراد با مزاج سردتر بیشتر میشود. این موضوع می‌تواند در ابعاد پنجره و میزان اختصاص جداره‌ها به بازشو مؤثر باشد.
از آنجایی که افراد با مزاج گرم‌تر به سبب جنس ماهوی گرما، بیشتر جذب آفتاب و نور زیاد میشوند، این موضوع می‌تواند حساسیت جهت‌گیری پنجره برای این گروه را بالا ببرد.
گرمای مزاجی سبب گرایش بیشتر به رطوبت هم میشود که بر تمایل به حضور کنار جلوه‌های آب و محیط‌های مرطوب مؤثر است، لذا می‌توان گفت استفاده از استخر، آب‌نما و حوض در خانه‌های این افراد یک تصمیم هوشمندانه برای جلب رضایت آنهاست.
خانه‌های پر تزئین و با جزئیات بسیار برای مزاجهای سرد
از آنجایی که افزایش گرمای مزاجی سبب کاهش دقت و حوصله افراد می‌گردد، لذا به نظر می‌رسد افراد با کاهش گرمای مزاجی گرایش بیشتری به هنرهای تزئینی و وقت‌گیر پیدا می‌کنند. احتمالا شما هم دوستانی دارید که خانه‌ای پر از اکسسوری و هنرهای دستی دارند یا حتی شاید خودتان در این گروه قرار می‌گیرید؛ اگر کمی دقت کنید حتما صاحب چنین خانه‌ای مزاج سردی دارد.
رابطه رطوبت مزاج با ایجاد حریم در خانه
افزایش رطوبت مزاج بر انتظارهای فرد از محیط و شیوه چیدمان خانه تاثیر دارد. افزایش رطوبت مزاج با کاهش حساسیت بر رعایت اصول محرمیت در معماری و طراحی فضا همراه است.
در واقع افرادی که در گروه مزاجهای خشک قرار می‌گیرند، حساسیت بیشتری به حیطه بندی خانه، رعایت سلسله مراتب و رعایت حریم بصری، صوتی و بویایی دارند.
رابطه رطوبت مزاج با اصول صدا در خانه
با توجه به اینکه میل درونی انسان‌ها رسیدن به تعادل است، به نظر می‌رسد هر چه رطوبت مزاج در افراد کمتر میشود، تمایل آن‌ها به استخر، آب‌نما و فضاهایی با این کیفیت بالا می‌رود. حساسیت به صدا نیز با رطوبت مزاجی نسبت عکس دارد، لذا رعایت اصول صدابندی و استفاده از عایق صوتی در خانه افراد با رطوبت مزاجی کمتر اهمیت بیشتری دارد.
افزایش ویژگی تری در مزاج، گرایش به فضاهای دل‌باز را در فرد تقویت می‌کند. در مقابل فرد با مزاج خشک تمایل بیشتری به پناه بردن در فضاهای دنج و بسته‌تر دارند.
آشنایی با این مبانی به معماران کمک می‌کند تا در طراحی فضای معماری به تفاوت‌های انسان‌ها با یکدیگر توجه کنند. با توجه به تغییر و تحول سریع در معماری و ثبات گرایشات و نیازهای کلی روانی و جسمی انسان به نظر می‌رسد برای کاربران فضا واجب باشد تا با مبانی مزاجی آشنا شوند تا همگام با مدرن شدن خانه‌هایشان، مبانی انسان‌شناختی را در دکوراسیون خانه رعایت کنند. بدیهی است با عدم رعایت اصول کالبدی، مبنی بر شاخصه‌های انسان‌شناسی قطعاً فضایی پاسخ‌گو و آرام‌بخش برای سکونت انسان طراحی نخواهد شد.
برای چیدمان خانه به نوع مزاج اعضای خانواده دقت کنید
مزاج هر کدام از ما می‌تواند گرم‌تر، سردتر، خشک‌تر یا مرطوب‌تر از حد متعادل باشد. بر اساس طب سنتی میشود گفت ارواح (روح طبی) از اخلاط چهارگانه در قلب تشکیل میشود؛ بنابراین غلبه یک خلط خاص فقط خصوصیات جسمانی را در بر نمی‌گیرد بلکه خصوصیات اخلاقی هم به آن مرتبط است.
از طرف دیگر باید یادآوری کنم که محیط و عناصر محیطی هم طبع و مزاج خاص خود را دارد؛ در نتیجه می‌تواند قوه‌ای از قوای انسان را تحت تاثیر قرار دهد که نتیجه آن ایجاد حالتی در جسم و روان انسان است.
اگر این حالت در جهت تعدیل مزاج فرد باشد، در حفظ سلامتی او نقش دارد و اگر بر مزاج فرد تأثیر سوء گذارد، باعث غلبه یکی از اخلاط شده و سلامتی فرد را به خطر می‌اندازد.
اهمیت تاثیر مزاج بر فضای ایدئال برای هر فرد از گذشته مد نظر معمارها بوده است. به گونه‌ای که مزاج یکی از مفاهیم بنیادین در طب ایرانی-اسلامی است که معماران ایران زمین از گذشته‌های دور در تلاش بوده‌اند در خلق آثار معماری، از آن به عنوان الگو بهره گیرند.
به عنوان مثال معماری حمام‌های ایرانی نیز در راستای سلامت جسم و روح و مبتنی بر آموزه‌های طب سنتی- اسلامی به عنوان یک کهن الگو، در انطباق کامل با الگوی مزاج طراحی شده است. از همین رو آرامشی که فرد پس از استحمام به دست می‌آورده، با مفاهیم کاربردی نهفته در معماری حمام پیوند مستقیم داشته است.