بهترین قالی ایران برای کدام شهر است؟
قالی ایرانی همان اثر هنری زیبایی است که ما زیر پایمان میاندازیم؛ اما در دنیا ما را با آن میشناسند. در دل هر قالی ایرانی یک هزار و یک شب خفته که شاید هیچ شهرزادی نتواند همه داستانهای آن را بازگو کند. داستانهایی از شهرها و اقوام ایرانی که بهتر است برای دیدن آنها، یک اصطلاح جدید در کنار «گاهی به آسمان نگاه کن» اختراع کنیم و بگوییم: «گاهی هم به زیر پایت نگاه کن»؛ مثل همان دیالوگ معروف فیلم کمالالملک که استاد نقاش به استاد قالیباف گفت:
«استاد تویی! هنر این فرشه، شاهکار این تابلوست، دریغ همه عمر یک نظر به زیر پا نینداختم. هنر این فرش گسترده است. شاهکار کار توست یار محمد نه کار من!»
اگر خواندن سطور بالا دل شما را برده، خواندن ادامه این مقاله را از دست ندهید، چون به شما کمک میکند که با ویژگیهای قالی شهرهای مختلف آشنا شوید.
سؤال اساسی: فرش با قالی فرق دارد؟
مهمترین و بنیادیترین سؤال در حوزه فرش و قالی، همین سؤال است. اصولاً به هرچیزی که زمین را میپوشاند فرش میگویند که میتواند فرش ماشینی، موکت، گلیم، جاجیم یا قالی باشد.
قالی همان فرش دستباف است؛ اما به جز دستباف بودن تفاوتهای دیگری هم با فرش دارد. بهصورت خلاصه، در این مقاله منظور ما از قالی فرشی است که با نخ پرزدار و چله بافته میشود، یک رو دارد و تاروپود آن قابل تشخیص است.
قالی شهرهای مختلف را با این ویژگیها بشناسید
اگر تراکم قالی (تعداد گرهها) بالا باشد و در ساخت آن از نخ ابریشمی استفاده شود، قیمت آن بهمراتب از فرش ماشینی بالاتر خواهد بود. البته زحمتی که هنرمندان فرشباف برای بافتن فرش دستباف میکشند نیز یکی از عوامل گرانتر بودن قالی است. به هر حال، قالی در حال حاضر تبدیل به یک کالای لوکس شده و بهغیراز خانههای لاکچری، کسی دلش نمیآید آن را زیر پا بیندازد.
همین دیدگاه باعث شده تا بسیاری تصور کنند صنعت فرش دستباف رو به افول است. البته این تصور به دلیل کاهش تقاضا میتواند درست باشد، اما هنوز تعداد شهرهایی که هنر قالیبافی در آنها رواج دارد کم نیست و در ادامه، با ویژگیهای قالی هر شهر آشنا میشوید و میتوانید ببینید کدامیک با سلیقه و دکوراسیون خانه شما جور است:
قالی اصفهان، طرح زیبای کاشی روی فرش
طرح قالی هر شهر، نشاندهنده فرهنگ و ویژگیهای برجسته آن است. اصفهان به باغهای زیبا و اماکن تاریخی مذهبی با کاشیکاری های ظریف و هنرمندانه شهرت دارد و به همین دلیل، میتوانید ترکیب طبیعت زیبای این باغها و طرح کاشیکاری مساجدی مثل مسجد شیخ لطفالله را روی قالیهای اصفهانی ببینید.
اصفهان در کنار کاشان و نایین قطب قالیبافی ایران محسوب میشود و علاوه بر تعداد بالای کارگاههای قالیبافی، تعداد زیادی کارخانه فرش ماشینی در نزدیکی این شهرها وجود دارد. کیفیت قالی و فرش ماشینی این شهرها قابل رقابت با شهرهای دیگر نیست و به همین دلیل، قالی یکی از سوغاتیهای محبوب این شهرهای کویری محسوب میشود.
کیفیت و زیبایی بالای کار برخی از قالیبافان اصفهانی باعث شده که شهرت جهانی پیدا کنند و کار دست آنها با قیمتهای نجومی خریدوفروش شود. از میان این استادان چیره دست قالبی بافی؛ میتوانیم به استاد داوری، استاد حقیقی و استاد صیرافیان اشاره کنیم که معمولاً امضای خود را در پایین قالی به یادگار میگذارند تا نماد اصالت آنها باشد.
ساده و بیآلایش مثل فرش نایین
نایین یکی از شهرهای مرکزی و کویری کشورمان است که در استان اصفهان قرار دارد. قالی این شهر مثل بناهای تاریخی آن ساده و بیآلایش است و معمولاً یک طرح مرکزی دارد که طرحوارههایی به شکل گل آن را احاطه کردهاند. در فرش نایین معمولاً رنگهای قرمز، آبی، مشکی و سبز با رنگهای طوسی و بژ ترکیب میشوند.
استاد حبیبیان مشهورترین هنرمند قالیباف نایینی است که با عنوان پدر فرش نایین هم شناخته میشود. استاد حبیبیان در سال ۷۴ فوت کردند و به همین دلیل فرشهای دستباف ایشان بهشدت نایاب است. از ویژگیهای اصلی قالی حبیبیان که در دو مدل ۴ لا و ۶ لا عرضه شده، می توان به تراکم بینظیر ۱ میلیون گره در مترمربع اشاره کرد.
قالی کاشان: زیبا و نامیرا
کاشان شهری است کویری که علاوه بر گلاب، حمام فین و خانههای تاریخی زیبا، به فرشهای دستباف بینظیر هم شهرت دارد. شهرت قالی کاشان به حدی است که در مورد آن یک ضربالمثل هم وجود دارد: «طرف مثل قالی کاشان میماند». وجهتسمیه این ضربالمثل، کیفیت بالای قالی کاشان است که با گذر زمان تغییر نمیکند و اگر کسی مانند قالی کاشان باشد، یعنی با بالا رفتن سن، گرد پیری روی چهرهاش نمینشیند.
قالی کاشان معمولاً با نخ پشمی بافته میشود و طرحهای شلوغی دارد که گل و گلدان در آنها زیاد دیده میشود. تقریباً تمامی این طرحها بهصورت قرینه اجرا میشوند.
مشهورترین قالیباف کاشانی استاد محتشمی است که در دوران ناصرالدینشاه زندگی میکرد. کارگاه قالیبافی ساخته شده توسط این استاد قالیباف در حال حاضر تبدیل به کارخانه بزرگی در کاشان شده که عمده تولیدات آن فرش ماشینی است.
قالی قم، لوکس مثل یک اثر هنری
بعد از سوهان که یکی از لذیذترین شیرینیهای ایرانی است، مقام بهترین و مشهورترین سوغاتی قم به قالیهایی میرسد که توسط هنرمندان این شهر بافته میشوند. پیشینه قالیبافی در این شهر به زمانی میرسد که قالیبافان کاشانی به این شهر مهاجرت و شروع به بافتن قالی با طرحهای کاشانی کردند. بعد از گذشت سالها، قالی قم هم ویژگیهای خاص خود را پیدا کرد. به عنوان مثال، قالی قم معمولاً با نخ ابریشم بافته میشود و این ویژگی در کنار تراکم بالا، باعث شده که قیمت آن از قالی سایر شهرها بیشتر باشد. همچنین قالی قم معمولاً گلهای درشتتری نسبت به قالی کاشان دارد.
استاد جمشیدی، ارمی، کاظمی، محمدی و جدی از مشهورترین اساتید قالیباف قم هستند که میتوانید امضای آنها را پای باکیفیتترین قالیهای بافته شده در قم ببینید.
قالی تبریز: هنر دست شهر شعرا
از نظر داشتن یک طرح مرکزی که با طرحهای فرعی احاطه شده، قالی تبریز شباهت زیادی با قالی نایین دارد. طرحهای فرعی این قالیها معمولاً از باغهای ایرانی و کوههای رنگی شمال این شهر الهام گرفته شده و طرحهایی مثل ماهی هم در آنها دیده میشود. تبریز مهد شاعران و هنرمندان بزرگ هم هست و به همین دلیل ممکن است به جای امضای هنرمند، بخشی از یک شعر را در پایین این فرشها ببینید.
فرش تبریز نیز همانند فرش قم به کیفیت و تراکم بالا شهرت دارد و آوازه شهرت آن در آن سوی مرزها باعث شده که از سوی شورای جهانی صنایعدستی، «شهر جهانی بافت فرش» لقب بگیرد.
استاد حاج جلیلی، نظام و ایجادی از مشهورترین اساتید قالیبافی تبریز محسوب میشوند.
قالی ترکمن، ساده و زیبا
در میان قالیهای ایرانی، تشخیص قالی ترکمن از همه آسانتر است. رنگ و طرحهای قالی ترکمن برگرفته از فرهنگ و پوشش قوم ترکمن است و به همین دلیل است که رنگ قرمز در این قالی بهوفور دیده میشود.
قالیهای ترکمن معمولاً با استفاده از پشم بافته میشوند و طرحهای تکرارشونده و قرینه، از ویژگیهای اصلی آن به حساب میآید.
داستان قالی ایرانی مفصلتر از این حرف هاست!
شهرهایی که در بالا با قالیهای آنها آشنا شدید تنها تولیدکنندگان قالی ایرانی نیستند و لیست انواع قالی ایرانی از چیزی که فکرش را میکنید بلندبالاتر است. فرش دستباف شهرهای آباده، اردبیل، بیجار، همدان، کرمان، مشهد، نهاوند و … هم شهرت زیادی دارد که پرداختن به همه آنها در یک مقاله، ممکن نیست. در ادامه با قالیهای زیبای این شهرها آشنا میشوید:
قالی آباده
قالی اردبیل
قالی همدان
قالی بیجار
قالی کرمان
قالی مشهد
خیلی سبک قالی تو ایران رو یادتون رفته بگین قالی قشقایی قالی بختیاری قالی سبک نهاوند
خیلی ممنون از شما به خاطر این یادآوری. حتما برای تکمیل این مقاله، فرشهای اصیل ایرانی دیگر را در آینده اضافه خواهیم کرد.