مساجد مدرن جهان را بشناسید

مسجد پرماتا قلبو (Permata Qolbu)

«مسجد پرماتا قلبو» در جاکارتای اندونزی ساخته شده و سال ۲۰۱۳ تکمیل شده. این مسجد تازه ساخت با بنای منحصر به فردش هویت خاص خودش را دارد و در عین حال که به سایر مسجدها شبیه است کمی هم با آنها متفاوت است. در نگاه اول ستون های متعدد بیرونی بلند و سفیدرنگ آن نگاه ها را به خود جلب می کند. معماری این مسجد به ویژه در شب و با نورپردازی خیره کننده و شاهکار است و ستون های که از زمین آسمان را نشانه رفته اند، حسی از عظمت را القا می کنند.

بلندترین ستون این مسجد مربع شکل مناره آن است. از آنجا که مناره ها در گذشته برای صدا زدن مسلمانان و دعوت به نماز استفاده می شدند، به لحاظ کارکردی بلند ساخته می شدند تا صدا به گوش همه برسد. کارکرد دیگر مناره ها این بود که دیده شدن آن ها، نشان از وجود شهر و آبادی داشت و تشخیص مسیر را برای مسافران آسان تر می کرد.

مسجد چاملیجا (Camlica Mosque)

«مسجد چاملیجا» در استانبول قرار دارد و بزرگ‌ ترین مسجد ترکیه است. این مسجد گنجایش ۶۳۰۰۰ نفر را دارد و به جز ساختمان مسجد، موزه، گالری، کتابخانه، سالن کنفرانس و پارکینگی با ظرفیت ۳۵۰۰ ماشین دارد. «بهار میزراک» و «خیریه گل توتو» معماران مسجد چاملیجا هستند. معماری این مسجد ترکیبی از معماری عثمانی و سلجوقی است و در سمت شرقی شهر واقع شده. اطراف مسجد نیز سرسبز و پردرخت است و زیبایی آن را دوچندان کرده.

شش مناره ۱۰۷.۱ متری مسجد چاملیجا نماد پیروزی آلب ارسلان سلجوقی بر رومانوس دیوجانوس امپراتوری رومی در جنگی است که سال ۱۰۷۱ میلادی روی داد. ارتفاع ۷۲ متری گنبد مسجد نیز نماد زندگی ۷۲ ملت در ترکیه و کنار هم است. این مسجد سیزدهم اردیبهشت ماه امسال توسط اردوغان گشایش یافت.

مسجد شاکرین (Sakirin Mosque)

«مسجد شاکرین» هم در استانبول قرار دارد. بنیاد سمیحه شاکر به یاد ابراهیم شاکر و سمیحه شاکر که از خیرین ترکیه بودند این بنا را ساخت. معمار این مسجد که ۷ می ۲۰۰۹ افتتاح شد خسرو تایلا است. اثر مشهور دیگر تایلا مسجد قوجاتپه در آنکارا است، معماری سلجوقی الهام بخش تایلا در طراحی این مسجد بوده است. همچنین معماری داخلی مسجد شاکرین را زینب فادیلی اغلو از نوادگان سمیحه برعهده داشت. او نخستین زن در ترکیه است که معمار داخلی مسجدی را برعهده داشته و همچنین به عنوان نخستین زن معمار مساجد مدرن شناخته شده است.

ساخت مسجد شاکرین چهار سال طول کشید. مساحت این مسجد ۱۰۰۰۰ مترمربع است و دو مناره به ارتفاع ۳۵ متر دارد و گنبد آن از کامپوزیت آلومینیومی ساخته شده است. مسجد شاکرین پارکینگ و نمایشگاه هم دارد.

مسجد ایست پارک (East Park Mosque)

«مسجد ایست پارک» در شمال بندر منامه در کشور بحرین قرار دارد. نمای بیرون و داخلی این مسجد که تنها یک ساختمان مکعبی شکل است، با سنگ های طبیعی پوشیده شده. یکی از مهمترین اهداف سازندگان این مسجد استفاده از نور طبیعی، تنظیم دمای داخل و گرم نشدن بیش از حد مسجد بود. نور طبیعی این مسجد از پنجره ها تأمین می شود و مصرف انرژی را کاهش می دهد. مناره بزرگ مسجد هم جدا از فضای مسجد و در کنار آن قرار گرفته است.

مسجد مرکزی کلن (Cologne Central Mosque)

«مسجد مرکزی کلن» بزرگ ترین مسجد آلمان و یکی از بزرگ ترین مساجد اروپا است. مسجد مرکزی کلن گنجایش ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ نمازگزار را دارد. معماران این مسجد گاتفرید بوم و پسرش پاول بوم هستند که در ساختن کلیسا تخصص دارند. گنبد مسجد از بتن و شیشه ساخته شده و ارتفاع مناره آن ۵۵ متر است، دیوارهای مسجد هم از شیشه ساخته شده. در طبقه همکف این مسجد یک بازار و در زیر زمین آن سالن اجتماعات واقع شده اند و شبستان مسجد و کتابخانه در طبقه اول.

مسجد کَپسَرک (KAPSARC)

در میان مساجد مدرن «مسجد کپسرک» یکی از خلاقانه ترین معماری ها را دارد. به دلیل قرار گرفتن در مرکز تحقیقات و مطالعات نفت ملک عبدالله (King Abdullah Petroleum and Research Center) این مسجد به این نام خوانده می شود. گروه آمریکایی هوک سازنده این مسجد بوده اند.

مسجد کپسرک میان فضای سبز مرکز واقع شده و دورتادورش را استخری گرفته که شب ها می درخشد و طوری القا می کند که انگار ساختمان مسجد روی آب معلق است. نمازگزاران برای ورود به مسجد باید از پله های سنگی معلق روی آب عبور کنند. این فرآیند نماد پشت سر گذاشتن چیزهای مادی و دنیوی و وارد شدن به مکانی مقدس است. پنجره های شیشه ای که دور تا دور مسجد را گرفته باعث می شود ظاهر مسجد در شب و روز کمی متفاوت شود.

مسجد پنزبرگ (Penzberg Mosque)

مسجد برای ما فقط محل عبادت نیست بلکه مرکز تجمع مسلمانان است. از گذشته های خیلی دور یعنی زمان پیامبر اکرم (ص) تاکنون مسجد محلی برای مباحثه، تفسیر قرآن، بحث‌های مذهبی، کسب علم و تصمیمات مهم و مشورتگاه بوده است. این کارکردها سبب شده به ویژه در کشورهای غیر مسلمان نگاهی ویژه به معماری مسجد شود.

یکی دیگر از مساجد مدرن که این کارکرد ها را دارد «مسجد پنزبرگ» آلمان است. جامعه کوچک مسلمانان باواریا این مسجد را با سبک طراحی معاصر ساخته است. مسجد پنزبرگ اتاق هایی برای نماز و معاشرت و فضاهایی اداری دارد. یکی از مهمترین مصالح به کاررفته در این مسجد شیشه به خصوص شیشه آبی است. معماران قصد داشتند با این ایده حس شفافیت و مهمان نوازی را القا کنند. به دلیل معماری خاص این مسجد بازدیدکنندگان غیر مسلمان نیز به آن سر می زنند.

مسجد فنار (Fanar Mosque)

مسجد بی نظیر فنار در دوحه قطر قرار دارد. ویژگی خاص این مسجد مناره مارپیچی و البته ابعاد آن است. تا سال ۲۰۰۹ و پیش از ساخته شدن مسجد «امام محمد بن عبدالوهاب» این مسجد بزرگ ترین مسجد قطر بود. البته همچنان به لحاظ ارتفاع بلندترین مسجد قطر است. مصالح «مسجد فنار» نیز کم نظیر است. با اینکه در قرن بیست و یکم بیشتر مساجد را از آجر و ملات می سازند این مسجد از سنگ های مرجانی، گل و چوب ساخته شده. استفاده از این مصالح ساخت گنبدی بلند را امکان پذیر کرده است.

مسجد رییکا (Rijeka Mosque)

«مسجد رییکا» اولین مسجد ساخته شده در شهر رییکا و سومین مسجد ساخته شده در کرواسی از زمان حکومت عثمانی ها تا کنون در این کشور است. مسجد رییکا که به زیباترین مسجد اروپا مشهور است، گنجایش ۱۰ تا ۱۲ هزار نمازگزار را دارد. مناره این مسجد ۲۴ متر است. امیر قطر بخش بزرگی از منابع مالی لازم برای ساخت مسجد رییکا را تامین کرد.

مسجد یشیل وادی (Yeşilvadi Mosque)

بیشتر مسجدها گنبد دارند ولی کل ساختمان این مسجد شکل گنبد ساخته شده است! «مسجد یشیل وادی» هم در استانبول قرار دارد و یکی از مساجد مدرن استانبول در کنار سایر مساجد قدیمی و باشکوه آن است.

مساجد مدرن ایران

در ایران هم نمونه هایی از مساجد مدرن با معماری هایی امروزی را -هرچند انگشت شمار- می توان در آثار برخی معماران پیشرو پیدا کرد. «مسجد حضرت ولیعصر (عج)» تهران در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر و «مسجد محمد رسول الله (ص)» در شیراز نمونه هایی از این مساجد مدرن در ایران هستند.

در پایان بد نیست بار دیگر به این سوال بازگردیم که آیا انسان عصر مدرنیته نیازمند عبادتگاهی مدرن است؟ اگر نیک بنگریم می بینیم میان معماری مساجد دوره اوج اسلام در ایران و عثمانی با مساجد صدر اسلام در عربستان نیز تفاوت های آشکاری وجود دارد. همچنین در اروپا، کلیساها و دیگر اماکن مذهبی در قرون وسطی و رنسانس در جریان سبک های معماری زمانه خود حرکت می کردند. پس ساخت مساجد با معماری معاصر اتفاقی بدیع نیست. تاریخ اینطور نشان داده که همسویی با معماری زمانه تداخلی با روح معنویت جاری در اماکن مذهبی ندارد.