با طراحی خانه‌های زیست محیطی آشنا شویم

چه تفاوتی میان خانه زیست محیطی با منازل سبز و پایدار است؟

ساختمان سبز (Green building) اشاره به ساختا و کاربرد فرایندهایی دارد که در طول یک دوره عمر ساختمان، از زمان ساخت تا هنگام تخریب و نوسازی کاملا با محیط زیست سازگار باشد. در این گونه منازل از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده می شود. اصطلاح پایدار نیز به معنای استفاده از مواد طبیعی از منابع مدیریت‌شده در هنگام ساخت و تولید است؛ اما منازل زیست محیطی (Eco Home) مفهومی بسیار جامع‌تر دارد. در واقع می‌توان گفت که یک خانه زیست محیطی تا حد زیادی قابلیت‌های منزل سبز و پایدار را با خود به همراه خواهد داشت. سازندگان خانه زیست محیطی، صرفه‌جویی اقتصادی را نیز از دیگر مزایای این نوع از منازل عنوان می‌کنند زیرا مصرف انرژی که در کشورهای توسعه‌یافته هزینه قابل توجهی به خانواده‌ها تحمیل می‌کند را به مقدار محسوسی می‌دهد و میزان زیادی از هزینه ساخت خانه را جبران می‌کند.

یک خانه زیست محیطی (Eco Home) موارد زیر را شامل می‌شود:

• عایق بندی بیش از حد معمول
• گردش هوای طبیعی زیاد
• میزان روشنایی طبیعی قابل توجه
• پنجره‌های دو یا سه جداره
• جهت‌گیری مناسب پنجره‌ها برای دریافت بهتر نور و گرما
• سیستم تهویه مکانیکی
• گرمایش از یک منبع تجدیدپذیر (مانند خورشید یا زیست توده)
• پنل های خورشیدی و توربین‌های بادی کوچک برای تولید برق از منابع پاک
• استفاده از مواد طبیعی (استفاده کم از پلاستیک و UPVC)
• سیستم جمع‌آوری آب باران
• سرویس بهداشتی کودساز (Composting toilet)
• سقف و دیوار سبز به منظور تعدیل دما و تولید اکسیژن

عناصر کلیدی در یک خانه زیست محیطی

1. بهره‌وری انرژی:هر خانه زیست محیطی باید به لحاظ مصرف انرژی کاملاً کارآمد باشد و حتی در قسمت‌هایی که میزان اندکی انرژی مصرف می‌شود نیز تدابیر لازم برای صرفه‌جویی صورت گیرد. در یک Eco Home انرژی مصرف شده در یک بخش نظیر اجاق گاز یا حمام باید به نوعی برای سایر بخش ها نظیر گرم کردم فضای خانه یا آبیاری گیاهان استفاده شود.
2. مواد مورد استفاده:امروزه در کشورهای توسعه‌یافته استفاده از مواد اولیه ساخته‌شده از منابع پایدار روزبه‌روز افزایش می‌یابد. این موضوع نشان می‌دهد که حتی کسانی که قصد ساخت خانه زیست محیطی را نیز ندارد به اهمیت استفاده از مواد پایدار پی برده‌اند. در واقع استفاده از این نوع مواد یک راه‌حل خوب برای کسب امتیازاتی نظیر تخفیف یا معافیت‌های مالیاتی است تأثیری بر روی طراحی و ظاهر منازل ندارند. در مجموع می‌توان گفت که در منازل زیست محیطی از UPVC استفاده زیادی نمی‌شود و درها و پنجره‌های چوبی نیز به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند که امکان بازیافت و استفاده مجدد داشته باشند. همچنین بسیاری از سازندگان این نوع منازل به‌جای استفاده از چسب و میخ برای اتصال قطعات مختلف، از پیچ و مهره استفاده می‌کنند.

آیا مواد طبیعی بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارند؟

افرادی که در منازل ساخته‌شده از مواد طبیعی زندگی می‌کنند معتقدند که احساس راحتی زیادی در خانه خود دارند. در واقع هیچ نمونه شناخته‌شده‌ای از خانه‌های زیست محیطی که در آنها «سندرم ساختمان بیمار» (sick building syndrome) وجود داشته باشد گزارش نشده است. اصطلاح «سندرم ساختمان بیمار» (SBS) برای توصیف شرایطی است که ساکنان یک ساختمان تأثیرات منفی شدید روحی و جسمی دارند که به نظر می‌رسد با زمان صرف شده در آن مرتبط است و بیشتر درباره ساختمان‌هایی صدق می‌کند که در آنها از پلاستیک و فلزات به میزان زیادی استفاده شده است.

بحث‌های زیادی در مورد اینکه آیا پلاستیک‌ها و عایق‌های غیرطبیعی و شیمیایی موجب انتشار گازهای مضر می‌شوند مطرح شده با این وجود تاکنون تحقیقی جدی که نشان دهد مواد طبیعی فاقد این گازها هستند صورت نگرفته است. در واقع احساس خوبی که ساکنین خانه‌های زیست محیطی دارد بیشتر یک تأثیر روانی است اما از آنجا که یک بیماری روان‌شناختی به‌اندازه یک آسیب جسمی به افراد صدمه می‌زند می‌توان گفت که این احساس کاملاً واقعی است.

سقف و دیوارهای سبز

استفاده از سقف و دیوارهای سبز در منازل زیست محیطی بسیار رایج است. واژه سبز در این عبارات به پوشش گیاهی انبوه به‌کاررفته بر روی سطوح عمومی و افقی اشاره دارد. سقف سبز معمولاً از گیاهانی که بر روی زمین کاشته می‌شوند ساخته نمی‌شود و شیوه نگهداری متفاوتی هم دارد. از این رو، امکان زندگی حشرات بومی بر روی این گیاهان بسیار کمتر خواهد بود. دیوار سبز نیز شباهت زیادی به سقف سبز دارد با این تفاوت که گیاهان بر روی آن به‌صورت عمودی رشد می‌کنند. البته برخی کارشناسان معتقدند که دیوار و سقف سبز اگر در وسعت زیادی مورد استفاده قرار گیرند تأثیر فاحشی بر زندگی گیاهی و جانوری منطقه می‌گذارند و به‌مرور زمان موجب ایجاد تغییر و اختلال‌هایی در اکوسیستم می‌شوند.

مفهوم Fabric First

Fabric First رویکردی درطراحی منازل است که به آماده‌سازی پوشش کف، سقف و دیوارها به‌منظور افزایش کارایی پیش از خرید لوازم مکانیکی و برقی اشاره دارد. به بیان ساده‌تر در این شیوه کف، سقف و دیوار تنها پوششی برای جداسازی نیستند و هر یک می‌توانند وظایف متعددی نظیر روشنایی، تهویه، گرمادهی یا سرماسازی را برعهده داشته باشند. این رویکرد می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های ساخت‌وساز و عملیاتی شود و علاوه بر کاهش انتشار کربن دی اکسید و افزایش بهره‌وری انرژی در بالارفتن طول عمر ساختمان نیز تأثیر بگذارد. این رویکرد شامل موارد زیر است:

• استفاده از عایق‌های فوق‌العاده قوی
• افزایش یا کاهش میزان نور طبیعی ورودی با استفاده از پرده و پنجره‌های چندحالته
• بهینه‌سازی تهویه طبیعی
• استفاده از انرژی دستگاه‌های گرمازا نظیر اجاق گاز و دستگاه‌های الکترونیکی برای گرمایش فضای داخل منازل
• استفاده از موادی با جرم حرارتی پایین به‌منظور حفظ و ذخیره انرژی

استانداردهای MINERGIE-P کشور سوئیس و Passivhaus انطباق زیادی با این رویکرد دارند. این استانداردها اگرچه اختیاری هستند اما تا پایان سال ۲۰۱۰ میلادی نزدیک به ۲۵ هزار واحد مسکونی در قاره اروپا بر اساس آنها طراحی و ساخته ‌شده بودند. هرچند از این شیوه در آمریکا چندان استقبال نشد و تا پایان سال ۲۰۱۷ تنها ۱۲۰۰ واحد از این منازل در این کشور ساخته شد. در واقع اکثریت منازل Passivhaus در کشورهای آلمانی زبان و اسکاندیناوی ساخته ‌شده‌اند. گفتنی است که بسیاری از موارد فوق در طراحی منازل زیست محیطی نیز رعایت می‌شوند.

۱۵ خرداد، روز محیط زیست فرصتی است برای اینکه کمی پیرامون خانه های محیط زیستی بیاندیشیم. بی شک یکی از عوامل انسانی موثر بر محیط زیست خانه و ساختمان هایی است که به دست ما ساخته می شوند. آیا تاکنون از خود پرسیده اید که منزلتان تا چه حد با محیط زیست سازگار است؟ آیا میزان مصرف انرژی برای شما نیز به یک دغدغه تبدیل شده است؟
اگر این گونه است باید بگوییم که شما تنها نیستید و در این جهان افراد زیادی زندگی می کنند که به دغدغه های زیست محیطی خود را در ساخت منازل و ساختمان ها توجه می کنند. نتیجه این رویکرد نیز منازلی است که امروزه با نام خانه زیست محیطی یا Eco home شناخته می شود.